Commedia dell'Arte

Ο Αρλεκίνος, ο Πιερότος, η Κολομπίνα, ο Πουλτσινέλο ο Ντοτόρε, ο Καπιτάνο, κορυφαίες και διαχρονικές αποκριάτικες μεταμφιέσεις δεν είναι παρά γνώριμοι χαρακτήρες της Κομέντια ντελ Άρτε (Commedia dell'Arte) του αυτοσχεδιαστικού θεάτρου που εμφανίστηκε στην Ιταλία τον 16ο αιώνα και ως σήμερα αποτελεί, σε πολλές περιπτώσεις, έμπνευση για θεατρικές εφαρμογές, που επιλέγουν την θεατρικότητα έναντι του νατουραλισμού.

Η Commedia dell'Arte βρίσκεται σε αντιδιαστολή προς την Κομέντια Ερουντίτα (Commedia Erudita δηλ. η ερασιτεχνική) την λόγια κωμωδία που γράφεται από λόγιους συγγραφείς, όπως ο Αριόστο (Lodovico Ariosto, 1474-1533) ή ακόμα και ο Μακιαβέλλι (Niccolo Machiavelli, 1496-1527) η οποία ακολουθεί τα πρότυπα της ρωμαϊκής κωμωδίας του Πλαύτου και του Τερέντιου.

Δημιουργήθηκε και παίζονταν από πλανόδιους θιάσους λαϊκών θεατρίνων ή και ακαδημαϊκών ηθοποιών (επαγγελματιών πάντα) οι οποίοι φτιάχνουν μόνοι τους τα κοστούμια και τις μάσκες τους, απαραίτητο εξάρτημα του είδους, ενώ επεξεργάζονται και χρησιμοποιούν ιδιαίτερες τεχνικές φωνής (consetti: λεκτικά αστειάκια) και κίνησης (lazzi: οπτικά κόλπα) για την ολοκλήρωση των ρόλων τους.

Η στερεοτυπία είναι το χαρακτηριστικό αυτών των ρόλων, αφού ένα τυπικό σενάριο περιλαμβάνει, κατά βάση, δυο ηλικιωμένους άνδρες, έναν εραστή και την αγαπημένη του, δυο υπηρέτες, μια υπηρέτρια και ένα ή δυο πρόσθετα πρόσωπα. Σ' αυτό το πλαίσιο έχουμε τους τύπους: του δόλιου φύλακα των εραστών, του άμυαλου ή εύστροφου υπηρέτη, του άκαρδου και καπριτσιόζου εραστή, του κωμικού χωριάτη, του φανφαρόνου πολεμιστή, του αφελή και ακόλαστου δικηγόρου. 

Η Κομέντια ντελ Άρτε υπερβαίνει τα ιταλικά σύνορα, φτάνει στη Γαλλία και την Αγγλία, όπου αργότερα μεταμορφώνεται σε παντομίμα, ενώ σ' αυτήν εντοπίζονται και οι ρίζες του δικού μας αστικού κουκλοθεάτρου με τον Φασουλή και τον Πασχάλη και αργότερα τον Περικλέτο.

Στην ίδια τεχνική του ιταλικού λαϊκού θεάτρου, βασίστηκε και η μεταγενέστερη αναπαραστατική κίνηση, η οποία και καθιερώθηκε σαν διεθνή γλώσσα έκφρασης, με κυριότερο εκπρόσωπο τον Charlie Chaplin. Επίσης την χρησιμοποίησε, κατά κόρον, στα έργα του και ο μεγάλος Ιταλός δραματουργός, Dario Fo (θεατρικός συγγραφέας, ευθυμογράφος, ηθοποιός, θεατρικός σκηνοθέτης και συνθέτης)

➡️ Η ελαιογραφία, διαστάσεων 66 x 53,3 cm, με τίτλο "Giullari e una signora" (Γελωτοποιοί και μια κυρία) είναι του Ιταλού baroque ζωγράφου Pietro Ricchi (1606-1675) και αποτυπώνει τους τρεις κλασικούς χαρακτήρες της Commedia dell'Arte: τον λευκοντυμένο Pierrot, την ντάμα Columbina και τον παλιάτσο Arlecchino που τους πλησιάζει!