ΠΕΡΙ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ

Διάλεξα αυτό το απόσπασμα από τη θρυλική και βραβευμένη ταινία "Zorba the Greek" του Μιχάλη Κακογιάννη του 1964, που βασίζεται στο πρώτο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη (ίσως και το καλύτερο του) με τίτλο "Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά" και δημοσιεύτηκε το 1946 (η συγγραφή του ξεκίνησε το 1941), γιατί ο Κακογιάννης, μεταφέρει αριστουργηματικά, τα δρώμενα που περιγράφει με απόλυτο τρόπο ο συγγραφέας, θέλοντας να αναδείξει την υποκρισία που επικρατούσε στις "κλειστές" τότε κοινωνίες, η οποία δυστυχώς σήμερα έχει γιγαντωθεί και επεκταθεί σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας.
Εδώ λοιπόν συμμετέχουν και τα τρία κεντρικά πρόσωπα του έργου, ο Ζορμπάς (Anthony Quinn), ο Αγγλοέλληνας συγγραφέας (Alan Bates) και η Μαντάμ Ορτάνς (Lila Kedrova).

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ

Ο Ζορμπάς επιστρέφει - γεμάτος ενοχές - στο χωριό μετά από τη κραιπάλη που έζησε στη πόλη (δράστις η Λόλα) και η Μαντάμ Ορτάνς τον ικετεύει να την παντρευτεί, όπως της είχε υποσχεθεί, γιατί την κοροϊδεύει όλο το χωριό.

Ο "ατίθασος" Ζορμπάς πείθεται και με κουμπάρο τον "καλαμαρά" Βασίλη, έρχεται εις γάμου κοινωνία με την απόμαχη ντιζέζ.

Μετά από λίγο όμως η μαντάμ Ορτάνς αρρωσταίνει, το νέο διαδίδεται στο χωριό και όλοι οι κάτοικοι τρέχουν στο "ξενοδοχείο" της να πάρουν τα υπάρχοντα της, για να μην τα πάρει το κράτος, όπως λένε.

Μαυροντυμένες γριές με το ζόρι μπαίνουν στο δωμάτιο που η μαντάμ ζει τις τελευταίες της στιγμές, δήθεν για να την παρηγορήσουν, αν και το μοναδικό μέλημα τους είναι ποιο κομμάτι θα "βουτήξουν" σε λίγο από το σπίτι.

Η Μαντάμ Ορτάνς ξεψυχάει στην αγκαλιά του Ζορμπά και ακολουθεί ένα γενικευμένο "πλιάτσικο" και ένα μεγάλο πανηγύρι!!!

ZORBA THE GREEK

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Μιχάλης Κακογιάννης

ΣΕΝΑΡΙΟ: Μιχάλης Κακογιάννης, (βασισμένο στο βιβλίο "Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά" του Νίκου Καζαντζάκη)

ΠΑΡΑΓΩΓΗ: Anthony Quinn, Μιχάλης Κακογιάννης & Φίνος Φίλμ

ΜΟΥΣΙΚΗ: Μίκης Θεοδωράκης

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Walter Lassaly (Oscar)

ΣΚΗΝΙΚΑ: Βασίλης Φωτόπουλος (Oscar)

ΔΙΑΝΟΜΗ: 20th Century-Fox

ΕΤΟΣ: 1964

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 142'

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ

Anthony Quinn: Αλέξης Ζορμπάς 

Alan Bates: Βασίλης 

Lila Kedrova: Madame Hortense (Oscar)

Επίσης συμπρωταγωνιστούν οι:

Ειρήνη Παππά: Χήρα

Ελένη Ανουσάκη: Λόλα η "πεταλουδίτσα" 

Γιώργος Φούντας: Μαυραντώνης και ο

Σωτήρης Μουστάκας: Μίμιθος - Ο "κουζουλός" του χωριού

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΒΑΣΙΚΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

Και οι τρεις πρωταγωνιστές του βιβλίου (φυσικά και της ταινίας) ήταν υπαρκτά πρόσωπα, για τους οποίους ο Καζαντζάκης -αν και τους μυθοποίησε για τις ανάγκες της νουβέλας του, τους μετονόμασε και τους έβαλε να δρουν στη Κρήτη- κράτησε τα βασικά χαρακτηριστικά των χαρακτήρων τους.

ΑΛΕΞΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ (ANTHONY QUINN)

Ο κεντρικός ήρωας, ο Ζορμπάς, ήταν πραγματικό πρόσωπο. Το αληθινό του όνομα ήταν Γιώργης Ζορμπάς και ήταν ένας Μακεδόνας μιναδόρος (μεταλλωρύχος) που ο Καζαντζάκης είχε συνεργαστεί μαζί του, σε μια επιχείρηση μεταλλείων στη Μάνη, ο οποίος ποτέ του δεν είχε επισκεφτεί τη Κρήτη. Ο Καζαντζάκης στο βιβλίο του τον παρουσιάζει σαν ένα γέρο, ορθόκορμο, κοκαλιάρη, γεμάτο ζωική ορμή, κινούμενο από το ένστικτο και το συναίσθημά του, απόλυτα ελεύθερο και έτοιμο για κάθε παράτολμη πράξη, χαρακτηριστικά αντίθετα προς το δικό του χαρακτήρα, που θα επιθυμούσε όμως να τα είχε. Για τον Ζορμπά ο Καζαντζάκης είχε πει: "Πολλές φορές πεθύμησα να γράψω τον βίο και την πολιτεία του Ζορμπά, ενός γέρου εργάτη που πολύ αγάπησα, που μου έμαθε να αγαπώ τη ζωή και να μη φοβούμαι το θάνατο". Η ταραγμένη ζωή του Γιώργη Ζορμπά, θα σταματήσει το 1941 στα Σκόπια (όπου είχε εγκατασταθεί ασχολούμενος πάλι με την εξορυκτική του δραστηριότητα), αφού δεν μπόρεσε να αντέξει τη κατάσχεση των ορυχείων του από τους Γερμανούς κατακτητές. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο Μπούτελ των Σκοπίων.

Ο ΑΓΓΛΟΕΛΛΗΝΑΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ (ALAN BATES)

Την θέση του Καζαντζάκη στο έργο παίρνει ένας Αγγλοέλληνας συγγραφέας, που επιστρέφει στο γενέθλιο νησί του για να εκμεταλλευτεί ένα πατρικό λιγνιτωρυχείο. Ο διανοούμενος (που είναι και ο αφηγητής του έργου) συναντάει τον Ζορμπά στο Πειραιά, πριν επιβιβαστούν στο καράβι για τη Κρήτη και εντυπωσιασμένος από το πάθος και τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του, τον προσλαμβάνει σαν επιστάτη στις μελλοντικές "επιχειρήσεις" τους. Και οι δυό τους δεν ξέρουν και πολλά πράγματα από τέτοιες δουλειές, αλλά ούτε που τους ενδιαφέρει αν αποτύχουν. Ο συγγραφέας, άνθρωπος των βιβλίων και του στοχασμού, διανοούμενος και "καλαμαράς", αναζητάει σε αυτή τη περιπέτεια μια εμπειρία χρήσιμη για τη σκέψη του.

MADAME HORTENSE (LILA KEDROVA)

Όταν οι δύο "επιχειρηματίες" φθάνουν στο χωριό που βρίσκεται το λιγνιτωρυχείο του συγγραφέα, θα εγκατασταθούν στο ξενοδοχείο μιας ξεπεσμένης σαντέζας, η οποία δεν αργεί να γίνει ερωμένη του Ζορμπά. Ο Καζαντζάκης περιγράφοντας την ηρωίδα του, στο πίσω μέρος του μυαλού του είχε την Adeline Guitar, γνωστότερη ως Madame Hortense, μία Γαλλίδα ιερόδουλη/χορεύτρια KAN-KAN/τραγουδίστρια, η οποία έγινε γνωστή στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν εγκαταστάθηκε στην Κρήτη. Τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής της έζησε στην Ιεράπετρα και έχει δοθεί το όνομά της σε ένα δρόμο της πόλης.

ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ 

● Αρχικά για το ρόλο της Madame Hortense προτάθηκε η Simone Signoret, αλλά αρνήθηκε όταν της είπαν ότι έπρεπε να μακιγιαριστεί τόσο πολύ, ώστε να δείχνει ηλικιωμένη. Τελικά η αντικαταστάτρια της η Lila Kedrova με την ερμηνεία της κέρδισε το Oscar Β γυναικείου ρόλου

● Το 1965 η ταινία προτάθηκε συνολικά για 7 Όσκαρ: 
1. Καλύτερης ταινίας
2. Σκηνοθεσίας (Μιχάλης Κακογιάννης)
3. Α' ανδρικού ρόλου (Anthony Quinn)
4. Β' γυναικείου ρόλου (Lila Kedrova)
5. Διασκευασμένου σεναρίου (Μιχάλης Κακογιάννης)
6. Ασπρόμαυρης φωτογραφίας (Walter Lassaly) και 
7. Καλλιτεχνικής διεύθυνσης & σκηνικών (Βασίλης Φωτόπουλος)
Και κέρδισε τρία: 
1. Β' γυναικείου ρόλου (Lila Kedrova)
2. Ασπρόμαυρης φωτογραφίας (Walter Lassaly) και 
3. Καλλιτεχνικής διεύθυνσης - σκηνικών (Βασίλης Φωτόπουλος)

● Φυσικά είναι σε όλους γνωστό ότι τη μουσική σήμα κατατεθέν της ταινίας την έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης
● Ο Μιχάλης Κακογιάννης είπε ότι: "Η αποκάλυψη της ταινίας ήταν οι Κρητικοί κομπάρσοι", ενώ την ταινία την χαρακτήρισε σαν μια "αναρχική κωμωδία"
● Οι περισσότερες σκηνές της ταινίας γυρίστηκαν στα Χανιά, στον Αποκόρωνα και στο Ακρωτήρι. Η δε χαρακτηριστική σκηνή του χορού του Ζορμπά, γυρίστηκε στο χωριό Σταυρός, ένα παραθαλάσσιο χωριό που βρίσκεται 17km βορειοανατολικά των Χανίων στο Ακρωτήρι
● Την χορογραφία της σκηνής που μαθαίνει να χορό ο Anthony Quinn στον Alan Bates, την έκανε ο Γιώργος Προβιάς, ο οποίος σε αντίθεση με τον χορό του που έγινε παγκόσμια γνωστός σαν "Greek Syrtaki", αυτός έμεινε στην αφάνεια και δεν αναφέρεται ούτε καν στους συντελεστές της ταινίας
● Ο Σωτήρης Μουστάκας που έπαιξε το ρόλο του "κουζουλού" του χωριού, ήταν η πρώτη του κινηματογραφική εμφάνιση
● Ο Κώστας Βάρναλης για τον ήρωα του μυθιστορήματος είπε ότι: "Ο Ζορμπάς είναι το alter ego του Καζαντζάκη"
● Δισέγγονος του Γιώργη Ζορμπά, ήταν ο τραγουδιστής Παύλος Σιδηρόπουλος
●Ο Καζαντζάκης δημιουργώντας τους δυο αυτούς αντίθετους χαρακτήρες, συνθέτει ολόκληρο το φάσμα της ζωής δηλ. τη σκέψη & τη δράση
● Ο διανοούμενος-συγγραφέας-Καζαντζάκης, αναφέρεται το βιβλίο σαν Βασίλης, αν και στη διάρκεια της ταινίας δεν ακούγεται το όνομα του, πράγμα που δείχνει ότι ο Ζορμπάς δεν δίνει μεγάλη σημασία σε αυτό.